|
tekst był publikowany w: katalog Biura Wystaw Artystycznych w Łomży, październik 1983
Są to moje poglądy, które publikowałem w różnych miejscach i w różnym czasie. Dotyczą one mojego rozumienia sztuki i jej funkcji. Ich konsekwencją jest moje postępowanie. Nie potrafię w nim oddzielić siebie jako artysty i siebie jako kogoś innego.
Na początku podaję źródła, z których pochodzą zaopatrując je w kolejne numery. Numer ten i jeśli to potrzebne dodatkowo numer strony zamieszczam przy końcu każdej wypowiedzi. Da to możność stwierdzenia na ile cytowany fragment jest zgodny z całością.
1. "Wszyscy mamy kłopoty", pełny tekst w katalogu, Mała Galeria, luty 81 r.
2. "Pałac Sztuki" tekst z pracy na wystawie p.t. "Kontakt - od kontemplacji do agitacji", wystawa w Pałacu Sztuki, Kraków czerwiec - sierpień, 80 r. zał. katalog.
3. "Sztuka jako sztuka kontekstualna", Art Text, Galeria Remont marzec, 77 r.
4. "Spotkanie nowej awangardy", Galeria Znak, Białowieża, 78 r.
5. Wypowiedź na konferencji "Art et transformation sociale" Paryż, maj 77 (tłumaczenie) w cyt. "Sztuka jako sztuka kontekstualna".
6. "Hipokryzje" tekst z katalogu "Ogólnopolskie Biennale Sztuki Młodych" Sopot 78 r.
7. "Art, Society and Self-consciousness" wyd. Alberta College of Art Gallery, Calgary, Canada lipiec 79 r.
8. "An Appropriate Standard of Living", artykuł w Release, lato 80 r.
9. "Moje miejsce" fragmenty zamieszczone w "Artes Visuales", Mexico, sierpień 81 r.
OBRAZ RZECZYWISTOŚCI
Utraciliśmy zaufanie do obrazu świata, który został nam pokazany.
Utraciliśmy więc zaufanie i do mediów, które mogą być do tego użyte; do mediów artystycznych również. Potrzebna jest nam prawda o rzeczywistości. Wiemy jednak, że najwiarygodniejszym obrazem rzeczywistości jest ona sama. Nie da się dłużej nie dostrzegać rzeczywistości, w której się żyje. Nie da się wyjść poza nią, uciec w świat czystych, artystycznych mediów, a jednocześnie nie stać nas na luksus podwójnego życia: ŻYCIA NA NIBY l ŻYCIA NAPRAWDĘ (1).
Wchodząc do Pałacu Sztuki wchodzicie w rzeczywistość fikcję.
Przestańmy mówić pięknie - mówmy prawdę (2).
Po to by móc działać z pełnym przekonaniem o słuszności tego co robimy musimy zrekonstruować obraz rzeczywistości czyniąc go prawdziwym. Sztuka może być przyjęta jeżeli potrafi tego dokonać, w przeciwnym razie naraża się na odrzucenie. Sztuka musi być przeniesiona ze świata fachowych sporów we własnej rodzinie i umieszczona w świecie problemów społecznych, jako działanie w kontekście konkretnej rzeczywistości. Przyjęcie takiego, od paru lat proponowanego... z uporem programu dla sztuki, wymaga jednak zmiany dotychczasowej postawy: estetycznej walki z cieniem. Nie byłoby jednak dobrze, gdyby zmiana postawy była wynikiem koniunktury, wówczas w miejsce fikcyjnego obiektu... pojawiłaby się, równie fikcyjna rzeczywistość. Działanie w kontekście rzeczywistości musi odbywać się w rzeczywistości prawdziwej. Hipokryzja jest nie do przyjęcia (6).
RZECZYWISTOŚĆ DLA SZTUKI
Co tworzy taką rzeczywistość? Otoczenie, które znamy i z którym identyfikujemy się uznając obowiązujące w nim prawa i wartości za własne. Sens tej rzeczywistości wynika z naszego z nią kontaktu a nie z narzuconych nam zewnętrznych kryteriów... Aprobujemy rzeczywistość, której czujemy się częścią, wewnątrz której mamy prawo do decyzji i którą możemy kontrolować... przystosowując się robimy to z przeświadczeniem, iż jest to nie tylko konieczne lecz i potrzebne...
Nasz LOKALNY ŚWIAT nie jest ani subiektywnym światem izolowanej w swych odczuciach jednostki, ani uogólnionym swatem, wszystkich obowiązujących stereotypów - jest konkretną rzeczywistością, określonej lokalnej społeczności... działającej we własnym interesie (co nie oznacza działającej przeciwko innym). (7) str. 120.
Istnieje zależność pojęć jakimi operuje sztuka, jej kryteriów i reguł - od kontekstu rzeczywistości. Przyjęcie... systemu sztuki, za którym kryje się inny model świata niż ten, w którym żyjemy, oznacza zgodę na przyjęcie słów bez przyjęcia ich oznaczeń. Stawia nas to w pozycji stylistów, co jest udziałem wszystkich prowincjonalnych artystów (5). (Nasza lokalna rzeczywistość nie izoluje nas od innych) idea izolowanego obszaru sztuki nie jest do przyjęcia... nasz kontekst jest jednym z parametrów tworzących całość (9).
SZTUKA A SPOŁECZEŃSTWO
Działanie artysty ma... charakter społeczny wypowiadając się po stronie "pozornej" rzeczywistości zatrzymującej zdezaktualizowane znaczenia i wartości - utrwala uprawomocniający ją zespół norm i pojęć. Wypowiadając się po stronie rzeczywistości, której prawdziwość potwierdza społeczna praktyka współkonstruuje odpowiadający jej zespół wartości. Sztuka funkcjonuje społecznie przez to, że docierając do świadomości innych - pośrednio czy bezpośrednio - ujawnia istniejący stan rzeczy, lub kamufluje go. Jest to jej działanie ideologiczne; zajęcie pozycji neutralnej jest niemożliwe.
To na czym może oprzeć się jednostka w swoim życiowym działaniu jest to, z jednej strony jej osobiste doświadczenie, z drugiej doświadczenie grupy, do której należy i wreszcie doświadczenie całego społeczeństwa, cywilizacji której jest częścią.
Wartość tych wszystkich doświadczeń dla egzystencji (jednostki) może być różna. Wybór powinien należeć do jednostki. Sztuka, której ideologia nie pozwala na dokonanie takiego wyboru, staje się represyjnym środkiem oddziaływania kultury na jednostkę i jako taka nie może być zaakceptowana przez artystę - nie da się bowiem oddzielić spraw estetycznych - jako należących do sztuki, od spraw etycznych jako nie należących do sztuki (4).
KONTEKST SZTUKI
Zdajemy sobie sprawę, że "efekt" sztuki zależy nie tylko od tego co robimy jako artyści prezentując swoją sztukę, lecz również od kontekstu w jakim funkcjonujemy. Obecnie - my jako artyści i nasza sztuka - funkcjonujemy w kontekście specyficznej struktury instytucjonalnej, której zostaliśmy podporządkowani...
Czym nie jesteśmy zainteresowani? Nie jesteśmy zainteresowani bierną asymilacją kultury...
Interesuje nas bezpośredni kontakt z rzeczywistością, w stronę której kierujemy nasze działanie. Jesteśmy zainteresowani konkretną praktyką społeczna, procesem kształtowania się samoświadomości konkretnego człowieka, który ustala relacje między własną rzeczywistością a jej obrazem - procesem samoświadomości prowadzącym do samo decyzji o własnym miejscu w świecie (7).
PRAKTYKA ARTYSTY
ARTYSTA JAKO ARTYSTA KONTEKSTUALNY w swej praktyce artystycznej zajmuje czynną postawę wobec reprezentowanych przez aktualną sztukę zespołu przekonań, ze względu na funkcję norm wartościujących jakie kultura tworzy poprzez sztukę; przekonstruowując je zgodnie z rzeczywistością jako wartości kierunkowe w konstruowaniu rzeczywistości.
Nie opisuje struktury rzeczywistości, lecz ją bezpośrednio współtworzy - tym różni się od działalności naukowca.
Nie tworzy pojęć o rzeczywistości do ich dalszego wykorzystania, lecz tworzy je realizuje je - tym różni się od filozofa.
Nie propaguje danych mu, gotowych pojęć; sam je tworzy - tym różni się od propagandzisty (3) str. 74-75.
Sztuka kontekstualna przeciwstawia się wyłączeniu sztuki z rzeczywistości jako odrębnego, niezależnego przedmiotu artystycznej kontemplacji.
Sztuka kontekstualna jest zależnością od rzeczywistości i jest działaniem, stymulującym nowe rzeczywistości... jest zainteresowana tą głęboką warstwą cywilizacji, która tworzy jej ideologię i jej mity rządzące jej praktyką społeczną, jej nauką, jej kulturą i jej sztuką.
Sztuka kontekstualna jest zainteresowana stałym procesem dekompozycji znaczeń, które nie odpowiadaj rzeczywistości i tworzeniem nowych, aktualnych znaczeń.
Sztuka kontekstualna przeciwstawia się podziałowi na to co jest obiektywne i na to, co jest subiektywne. Uważa, że... nie można oddzielić działającego od przedmiotu będącego wynikiem jego działania.
Sztuka kontekstualna operuje... morfologią okazjonalną użytych mediów ze względu na sytuację, ...nie interesują ją teoretyczne uogólnienia. Nie jest zainteresowana produkcją gotowych przedmiotów do kulturalnej konsumpcji... jest formą, działania w rzeczywistości poprzez kolejne transformacje znaczeń - RZECZYWISTOŚĆ - INFORMACJA - SZTUKA - OTWARTE, NOWE ZNACZENIA - RZECZYWISTOŚĆ) funkcjonuje jako ...oczyszczony ze stereotypów znak, który wypełnia aktualna rzeczywistość (3) 12 punktów.
Zaproponowany (w 76 r.) "pusty znak" pozwalając nam oczyścić się ze zdezaktualizowanych pojęć - powinna wypełnić pewna konstruktywna propozycja metody konstrukcji wartości adekwatnych do współczesnej sytuacji człowieka. Problem sztuki jako narzędzia umożliwiającego współczesnemu człowiekowi odnajdywanie takiej metody, wydaje się być problemem jej istnienia. W momencie bowiem gdy sztuka traci możliwość działania w świecie wartości, kreując jej i jednocześnie interweniując w odrzucaniu tych wartości, które czas uczynił fikcją - jej sens istnienia może być tylko uzasadniony poprzez degradację jej, poprzez sprowadzenie do roli towaru... jest to sytuacja, w którą sztuka wydaje się wchodzić na nowo (2a).
JAKA SZTUKA JEST NAM POTRZEBNA?
Sztuka, która może być wartością współcześnie istniejącego, zwykłego człowieka, zmuszanego do egzystowania w świecie, który coraz trudniej przychodzi mu zrozumieć, w którym coraz to trudniej przychodzi odnaleźć mu wartości, na których mógłby się oprzeć. Taka sztuka musi zwrócić się do konkretnego, dającego zidentyfikować się świata, świata naszej lokalnej egzystencji (8).
|
